Năm 2018, Tổng thống Mỹ khi đó là Donald Trump phát động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Trump áp thuế nhập khẩu lên tới 25% với 350 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc, trong đó có pin năng lượng mặt trời, máy giặt, thép và nhôm. Bắc Kinh sau đó trả đũa bằng cách cũng áp thuế nhập khẩu lên hàng hóa Mỹ.

Căng thẳng thương mại khiến nền kinh tế lớn thứ hai thế giới phần nào chịu ảnh hưởng. Tuy nhiên, nếu Trump tái đắc cử vào tháng 11 năm nay, vòng 2 của cuộc chiến này được dự báo khốc liệt hơn rất nhiều.

Trump hiện là ứng cử viên tổng thống Mỹ của đảng Cộng hòa. Ông cho biết sẽ nâng thuế nhập khẩu với hàng Trung Quốc lên 60% hoặc hơn nếu giành chiến thắng. Thiệt hại với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có thể lớn hơn nhiều so với nhiệm kỳ đầu của Trump.

“Trump sẽ giáng thêm đòn vào Trung Quốc khi nền kinh tế này xì hơi. Nước này hiện dễ tổn thương hơn trước đây”, Matthew Gertken – chiến lược gia địa chính trị tại hãng nghiên cứu BCA Research nhận định.

Phần lớn nhà kinh tế học nhận định Trung Quốc từng chịu tác động mạnh từ chiến tranh thương mại năm 2018. Tuy nhiên, ảnh hưởng này không kéo dài. Xuất khẩu của nước này tăng mạnh trở lại trong đại dịch, khi người tiêu dùng phương Tây bị phong tỏa, họ tăng mua đồ điện tử và đồ gia dụng.

Vài năm qua, các hãng xuất khẩu nước này cũng tìm thêm được nhiều khách hàng mới, nhờ sự hỗ trợ của chính phủ và giá sản phẩm thấp. Thặng dư hàng hóa của Trung Quốc trong tháng 6 từng lập kỷ lục với gần 100 tỷ USD, nhờ xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) và Đông Nam Á. Trong tháng 7, kim ngạch xuất khẩu nước này tăng trưởng tháng thứ 4 liên tiếp, với 7% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tuy nhiên, đây là điểm sáng hiếm hoi trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang đi xuống. Khủng hoảng bất động sản tại nước này đã kéo dài hơn 3 năm qua. Giá nhà lao dốc và các hệ quả từ đại dịch khiến người tiêu dùng dần thắt chặt hầu bao. Ngân sách của các địa phương bị bóp nghẹt. Niềm tin doanh nghiệp cũng yếu ớt. Trong quý II, GDP nước này tăng 4,7% so với cùng kỳ năm ngoái, chậm hơn đầu năm và thấp hơn dự báo của giới phân tích.

Khi nền kinh tế phụ thuộc vào sản xuất và xuất khẩu, Trung Quốc hiện dễ tổn thương hơn so với năm 2018, nếu căng thẳng thương mại với Mỹ leo thang.

Patrick Zweifel – kinh tế trưởng tại Pictet Asset Management ước tính nếu bà Kamala Harris đắc cử, chính sách đánh thuế có chọn lọc của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ được duy trì. Tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc được dự báo giảm 0,03% năm tới.

Nhưng nếu thuế nhập khẩu với toàn bộ hàng Trung Quốc được nâng lên 60%, như Trump cam kết, mức giảm có thể là 1,4%. Khi đó, GDP nước này năm tới sẽ chỉ còn tăng 3,4%.

Ngân hàng UBS thì ước tính thuế nhập khẩu của Trump sẽ khiến tăng trưởng của Trung Quốc giảm thêm 2,5% trong vòng 12 tháng sau khi được áp dụng. Tuy nhiên, mức giảm sẽ chỉ còn 1,5% nếu Bắc Kinh trả đũa.

Goldman Sachs cho rằng giới chức Trung Quốc có thể để nhân dân tệ yếu đi, tăng hỗ trợ thuế và ưu đãi cho các hãng xuất khẩu, hoặc giảm lãi suất. Họ cũng có nhiều cách khác để buộc Mỹ cân nhắc lại thuế, như nâng thuế nhập khẩu trả đũa, cấm xuất khẩu các khoáng sản thiết yếu, hoặc tăng bán tài sản của Mỹ, như trái phiếu kho bạc.

Nghiên cứu của các trường đại học tại Trung Quốc và Đại học Stanford (Mỹ) cho thấy thuế nhập khẩu của Trump không chỉ làm giảm xuất khẩu, mà còn ảnh hưởng đến lợi nhuận doanh nghiệp, niềm tin kinh doanh, tiêu dùng, đầu tư và tuyển dụng tại đây. Các nhà kinh tế học dự báo những tác động này sẽ lặp lại với ảnh hưởng lớn hơn nhiều, nếu Trump áp thuế với toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Lợi nhuận doanh nghiệp Trung Quốc vốn đang chịu sức ép từ nhu cầu đi xuống và dư cung. Chỉ số giá sản xuất tại đây đã đi xuống trong 2 năm qua. Nick Borst – Giám đốc nghiên cứu tại công ty quản lý tài sản Seafarer Capital Partners cho biết một công ty hoạt động với biên lợi nhuận 5-6% sẽ không thể chống chịu nếu bị áp thuế nhập khẩu 60%.

Kể từ năm 2018, Trung Quốc dần chuyển hướng xuất khẩu khỏi Mỹ, tăng bán hàng cho các nước đang phát triển. Nếu Mỹ thực sự áp thuế 60%, Trung Quốc sẽ buộc phải tăng xuất khẩu sang nhiều nước khác. Tuy nhiên, các nền kinh tế như Ấn Độ, Brazil và Mexico đều đang giảm nhập hàng Trung Quốc, để bảo vệ các doanh nghiệp và người lao động trong nước.

“Nếu Trung Quốc bị chặn khỏi thị trường Mỹ. Họ sẽ phải đẩy mạnh sang các thị trường khác. Nhưng nhiều điểm đến có thể sẽ không chào đón hàng hóa nước này”, Adam Slater – nhà kinh tế học tại Oxford Economics nhận định.

Borst cho rằng Bắc Kinh có thể giảm căng thẳng bằng cách xây dựng các nhà máy ở những nước này để phục vụ thị trường địa phương. Tuy nhiên, các lãnh đạo Trung Quốc vẫn băn khoăn về chiến lược này, vì nó đồng nghĩa số việc làm ngành sản xuất trong nước sẽ giảm xuống. Năm nay, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đặt mục tiêu tăng trưởng quanh 5%. Giới phân tích đánh giá đây là mục tiêu tham vọng và có thể cần tăng kích thích mới đạt được.

Hà Thu (theo WSJ, Reuters)