Thay đổi trong thói quen tiêu dùng – xu hướng thanh toán không tiền mặt

Hậu đại dịch Covid-19, thói quen tiêu dùng của người Việt Nam đã thay đổi đáng kể. Sự chuyển hướng từ mua sắm truyền thống sang mua sắm trực tuyến ngày càng rõ rệt.

Theo NielsenIQ, tỷ lệ mua sắm trực tuyến tại Việt Nam đang gia tăng, mở ra cơ hội mới đồng thời thách thức cho ngành ngân hàng. Thanh toán không dùng tiền mặt đã tăng trưởng mạnh mẽ, đạt 11 tỷ giao dịch vào năm 2023, tăng gần 50% so với năm 2022. Giao dịch qua mã QR cũng tăng 170%, đạt 183 triệu giao dịch.

Trong nửa đầu năm 2024, giao dịch thanh toán không tiền mặt tiếp tục tăng mạnh, với mức tăng 58,23% về số lượng và 35,01% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.

Giao dịch qua mã QR đặc biệt bùng nổ, tăng 104,23% về số lượng và gần gấp đôi về giá trị, cho thấy sự ưa chuộng của người dùng đối với phương thức thanh toán tiện lợi, an toàn và nhanh chóng này.

Thách thức lớn với ngành ngân hàng

Sự chuyển đổi này tạo ra thách thức lớn cho các ngân hàng truyền thống, khi phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các công ty fintech. Theo dự báo của Robocash Group, thị trường fintech tại Việt Nam sẽ đạt giá trị 18 tỷ USD vào năm 2024, với tốc độ tăng trưởng cao nhất khu vực ASEAN, chỉ sau Singapore.

Theo Ngân hàng Nhà nước, số lượng các công ty fintech tại Việt Nam đã tăng từ 10 vào năm 2010 lên hơn 187 vào năm 2023, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực này. Trong thị trường fintech, thanh toán số vẫn chiếm ưu thế nhờ tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh cao.

Số lượng công ty Fintech trên thị trường Việt Nam giai đoạn 2010 – 2023, nguồn: Statistia

Hầu hết các công ty khởi nghiệp fintech tại Việt Nam đều tập trung vào ví điện tử và hỗ trợ thanh toán, dựa trên sự tăng trưởng nhanh chóng của thương mại điện tử và thanh toán kỹ thuật số.

Năm 2023, Việt Nam có trên 100 công ty cho vay P2P, trong đó có các công ty như Tima, Trust Circle, và Wecash Việt Nam. Đối với vay tiêu dùng và doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), Tập đoàn Sumitomo Mitsui Nhật Bản đã đầu tư 1,3 tỷ yên (khoảng 10 triệu USD) vào SmartNet Việt Nam để phát triển ứng dụng SmartPay.

Trong lĩnh vực mua ngay trả sau, các công ty như Kredivo, Home Credit và Grab Finance Vietnam đang tạo ra sự bùng nổ về tỷ lệ sử dụng các khoản vay ngắn hạn này. Các sản phẩm mua ngay trả sau không chỉ thu hút người tiêu dùng mà còn giành thị phần từ các hệ sinh thái tài chính truyền thống.

Lĩnh vực quản lý tài sản cũng ghi nhận sự sôi động với nhiều công ty như Finhay, Anfin, và Real Stake, đã huy động được tổng cộng 36,5 triệu USD để phát triển các ứng dụng đầu tư và tích lũy tài sản.

Nhóm khách hàng trẻ và tầng lớp trung lưu đang phát triển tại Việt Nam chính là đối tượng mà các công ty này nhắm đến, với nhu cầu đầu tư và quản lý tài sản ngày càng tăng.

Cơ hội cho ngành ngân hàng: Chiến lược đúng đắn của HDB và BVB

Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, sự chuyển dịch này cũng mang lại cơ hội lớn cho các ngân hàng trong việc phát triển các sản phẩm và dịch vụ tài chính số.

HDBank (HDB) là một trong những ngân hàng tiên phong trong chiến lược số hóa, với việc đầu tư vào công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) để tối ưu hóa các dịch vụ tài chính.

Trong nửa đầu năm 2024, HDBank đã thu hút lượng khách hàng mới gấp 2,5 lần so với cùng kỳ năm trước, với 94% giao dịch được thực hiện trên kênh số. Đồng thời, số lượng giao dịch e-banking tăng 130%, giúp HDBank đạt lợi nhuận trước thuế ấn tượng 8.165 tỷ đồng, tăng 48,9% so với cùng kỳ, lọt vào top những ngân hàng có tăng trưởng mạnh mẽ nhất trong nửa đầu năm 2024.

HDBank nhận giải thưởng Tổ chức Tài chính Xanh tốt nhất Việt Nam

Không chỉ HDBank, BVBank (BVB) cũng nổi bật với bộ đôi ứng dụng Digimi và Digibiz, nhắm vào khách hàng cá nhân và doanh nghiệp.

Sự chuyển đổi số mạnh mẽ đã giúp BVBank vượt mốc 2 triệu khách hàng, với 40% là khách hàng trẻ từ 18-25 tuổi. Tính đến cuối quý II/2024, số lượng khách hàng tăng hơn 60%, số lượng giao dịch tăng gần gấp rưỡi so với cùng kỳ 2023. Lợi nhuận sau thuế của BVBank tăng gấp 3,81 lần so với 6 tháng đầu năm 2023, mức tăng trưởng cao nhất toàn ngành.

Số lượng khách hàng của Digimi tăng trưởng rất tốt hàng năm, trung bình 34%/năm

Nhiều ngân hàng lớn tại Việt Nam đã nhận thấy tầm quan trọng của fintech và đã hình thành quan hệ hợp tác chiến lược với các công ty fintech để phát triển các giải pháp tài chính mới.

VietinBank (CTG) hợp tác với 7 công ty khởi nghiệp fintech trong nhiều lĩnh vực khác nhau, cung cấp các nền tảng kết nối doanh nghiệp và mở rộng thị trường. Vietcombank (VCB) đã hợp tác với M_Service để cung cấp dịch vụ chuyển tiền giá trị nhỏ ở khu vực nông thôn, trong khi hầu hết các ngân hàng thương mại cổ phần đều đã hợp tác với ví MoMo.

Ngân hàng TNHH HSBC Việt Nam cũng không đứng ngoài cuộc khi đã hợp tác với 24 công ty fintech và 756 nhà cung cấp dịch vụ để mang đến trải nghiệm tài chính tốt nhất cho khách hàng. Hợp tác giữa các ngân hàng và fintech không chỉ giúp mở rộng dịch vụ mà còn tối ưu hóa trải nghiệm của người dùng.

Hướng đi tương lai

Trước sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng, các ngân hàng cần tăng cường chuyển đổi số, đầu tư công nghệ, và phát triển sản phẩm tài chính mới. Tín dụng xanh, được nhiều ngân hàng chú trọng, không chỉ giúp giải quyết thách thức môi trường mà còn đóng góp vào phát triển kinh tế. Việt Nam cần huy động thêm 144 tỷ USD từ 2021 đến 2050 để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Giai đoạn 2017-2023, dư nợ cấp tín dụng của hệ thống ngân hàng đối với các lĩnh vực xanh có mức tăng trưởng bình quân đạt hơn 22%/năm. Tính đến 31/03/2024, đã có 47 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng xanh với dư nợ đạt gần 637 nghìn tỷ đồng, chiếm tỷ trọng khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế.

HDBank là một trong những ngân hàng tiên phong công bố Báo cáo phát triển bền vững theo chuẩn mực quốc tế, cam kết đạt mục tiêu Net Zero trước năm 2050. HDBank cũng đặt mục tiêu tăng trưởng trung bình trên 25%/năm, đảm bảo hoạt động an toàn, bền vững và hoàn thành kế hoạch 5 năm từ 2021 đến 2025.

Sự thành công của các ngân hàng trong tương lai sẽ phụ thuộc vào khả năng thích ứng và sáng tạo trong việc cung cấp các dịch vụ tài chính, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng trong kỷ nguyên số.

Việc nắm bắt đúng xu hướng và áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến không chỉ giúp các ngân hàng đứng vững trước làn sóng cạnh tranh mà còn tạo ra nền tảng cho sự phát triển bền vững trong tương lai.