Truyền thông quốc tế đánh giá rằng, ông Donald Trump đã gây chấn động khu vực kinh tế Bắc Mỹ sau khi công bố sẽ áp dụng mức thuế quan mới toàn diện đối với hàng hóa từ Mexico, Canada cũng như Trung Quốc ngay khi ông nhậm chức. Đây là sắc lệnh hành pháp đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ 2 của ông.

Tổng thống đắc cử khẳng định rằng thuế quan – về cơ bản là thuế nhập khẩu – sẽ tạo ra nhiều việc làm hơn ngay tại Mỹ, thu hẹp thâm hụt ngân sách liên bang và cho phép chính phủ trợ cấp cho dịch vụ chăm sóc trẻ em.

Theo Douglas Irwin, một nhà kinh tế học của Đại học Dartmouth, người đã nghiên cứu lịch sử chính sách thương mại quốc tế từ năm 1790 đến năm 1860, và đã chỉ ra rằng thuế quan chiếm 90% doanh thu của liên bang.

Trong năm tài chính kết thúc vào ngày 30/9, chính phủ Mỹ thu được 81,4 tỷ đô la Mỹ tiền thuế quan và phí. Con số này chỉ là một khoản nhỏ so với 2,5 nghìn tỷ đô la Mỹ dự kiến ​​sẽ đến từ thuế thu nhập cá nhân và 1,7 nghìn tỷ đô la Mỹ từ thuế an sinh xã hội và chương trình Medicare.

Trên thực tế, thuế quan đối với các sản phẩm nhập khẩu gần như chắc chắn sẽ làm tăng giá thực phẩm vì người tiêu dùng không còn nhiều chọn lựa; và giảm khả năng cạnh tranh cho các nhà sản xuất Mỹ.

Để bù lại chi phí đó, những công ty nhập khẩu thường chuyển chi phí cao hơn của họ cho khách hàng dưới hình thức nâng giá bán sản phẩm. Đó là lý do tại sao các nhà kinh tế cho biết người tiêu dùng thường phải trả tiền cho thuế quan. Mặt khác, thuế quan có thể gây tổn hại cho các quốc gia đối tác thương mại bằng cách khiến sản phẩm của họ đắt hơn và khó bán ở Mỹ.

Carl B. Weinberg và Rubeela Farooqi, các chuyên gia của Viện Nghiên cứu kinh tế cấp cao High Frequency Economics cho biết rằng năng lượng, ô tô và nguồn cung cấp thực phẩm sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.

Giáo sư kinh tế Yang Zhou, tại Đại học Fudan ở Thượng Hải đã kết luận trong một nghiên cứu rằng, thuế quan của ông Trump đối với hàng hóa Trung Quốc gây ra thiệt hại cho nền kinh tế Trung Quốc nhiều hơn gấp ba lần so với thiệt hại mà chúng gây ra cho nền kinh tế Mỹ.

Logic vận động ở đây là: Bằng cách tăng giá hàng nhập khẩu, thuế quan có thể bảo vệ các nhà sản xuất trong nước. Chúng cũng có thể dùng để trừng phạt các quốc gia khác vì đã thực hiện các hoạt động thương mại không công bằng, như trợ cấp cho các nhà xuất khẩu hoặc bán phá giá sản phẩm với giá thấp.

Nhưng, các nhà kinh tế học nói chung đều tỏ ra hoài nghi, coi thuế quan là cách hành xử tiềm ẩn quá nhiều rủi ro, và không phải là cách để chính phủ tăng thu ngân sách. Họ đặc biệt lo ngại về nguy cơ xung đột “địa chính trị” với mức thuế quan mới nhất mà ông Trump đề xuất.

Ví dụ, EU đã phản công lại thuế quan của ông Trump đối với thép và nhôm bằng cách đánh thuế các sản phẩm của Mỹ, từ rượu đến xe máy Harley-Davidson. Tương tự như vậy, Trung Quốc đã đáp trả cuộc chiến thương mại bằng cách áp thuế đối với hàng hóa của đối phương, bao gồm đậu nành và thịt lợn trong một động thái được tính toán nhằm gây tổn hại đến những người ủng hộ ông Trump ở vùng nông thôn.

Và các chuyên gia đã định lượng: Bất chấp thuế nhập khẩu thép của ông Trump năm 2018, số lượng việc làm tại các nhà máy thép tại Mỹ hầu như không thay đổi: Vẫn ở mức khoảng 140.000 việc làm.