Việt Nam được nhìn nhận là quốc gia hưởng lợi nhất ở Châu Á trong nhiệm kỳ Tổng thống đầu tiên của ông Donald Trump. Mặc dù nhiệm kỳ Tổng thống lần thứ hai của ông Trump có thể sẽ không mang lại nhiều lợi ích cho Việt Nam như lần đầu, nhưng theo quan điểm của ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường VinaCapital, rủi ro rất thấp rằng các chính sách thuế quan của ông Donald Trump sẽ làm gián đoạn đà tăng trưởng của nền kinh tế Việt Nam.
Theo đó, ông Trump đã chọn ông Scott Bessent, người được coi là Bộ trưởng Tài chính “lý tưởng” cho Việt Nam. Ông Bessent đã nhiều lần nói rằng các đề xuất thuế quan của ông Trump là “cực đoan”, và có thể sẽ được giảm nhẹ trong các cuộc đàm phán; thông báo gần đây của ông Trump về việc dự định áp mức thuế 25% đối với Canada và Mexico có thể nên được hiểu theo hướng này.
Quan trọng hơn đối với Việt Nam, ông Bessent ủng hộ việc xem xét các mục tiêu địa chính trị của Mỹ khi xác định mức thuế đối với từng quốc gia. Chi tiết về cách thức chiến lược này có thể hoạt động, cũng như các khía cạnh khác của chiến lược thuế quan của ông Trump, đã được phác thảo trong một báo cáo mang tên “Hướng dẫn về Cải cách Hệ thống Thương mại Toàn cầu”.
Báo cáo dài 40 trang này đề cập đến việc xem xét các yếu tố địa chính trị để xác định mức thuế đối với từng quốc gia hơn 20 lần. Tóm lại, niềm tin của lưỡng đảng về vai trò hữu ích của Việt Nam trong việc giúp Mỹ đạt được các mục tiêu địa chính trị đã đảm bảo rằng Việt Nam sẽ không bị ông Trump nhắm đến với các biện pháp thuế quan quá nặng nề.
Trước khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức, đã có nhiều lo ngại rằng Việt Nam sẽ không “gặp may” như trước đó, đặc biệt là khi so với giai đoạn chiến tranh thương mại Mỹ-Trung do ông Trump khởi xướng. Tuy nhiên, báo cáo “The Longer Telegram” của Hội đồng Đại Tây Dương vào tháng 1/2021 đã xua tan những lo ngại này và khẳng định rằng mối quan hệ Mỹ-Việt sẽ tiếp tục được củng cố trong nhiệm kỳ của ông Biden.
Việc ông Trump tái đắc cử đã khiến một số tạp chí quốc tế cảnh báo rằng các chính sách thuế quan của ông có thể làm suy yếu nền kinh tế Việt Nam một cách nghiêm trọng. VinaCapital cho rằng đây là những nhận định cực kỳ bi quan vì những tuyên bố này không kèm theo bất kỳ bằng chứng giải thích vì sao Việt Nam lại chịu đựng sự suy giảm GDP nghiêm trọng như vậy.
Một bài báo đăng trên một tờ báo nổi tiếng đã cho rằng các doanh nghiệp Hàn Quốc có thể trì hoãn hoặc giảm bớt đầu tư vào Việt Nam nếu ông Trump tiếp tục thực hiện kế hoạch áp dụng thuế suất 10-20% đối với tất cả các quốc gia (trừ Trung Quốc). Tuy nhiên, các khoản đầu tư từ các công ty lớn của Hàn Quốc vẫn tiếp tục đổ vào Việt Nam bởi vì tiền lương ở các nhà máy của Hàn Quốc cao gấp gần 10 lần so với ở Việt Nam, và Hàn Quốc đang có tốc độ già hóa dân số nhanh hơn cả Nhật Bản vào thời kỳ đỉnh điểm của sự suy giảm nhân khẩu học. Các công ty này khó có thể thay đổi kế hoạch sản xuất tại Việt Nam nếu xuất khẩu từ Hàn Quốc và Việt Nam sang Mỹ gặp phải các gánh nặng thuế quan tương tự, và có thể Việt Nam thậm chí còn được hưởng đãi ngộ thuế quan thuận lợi hơn so với các quốc gia xuất khẩu tại Châu Á khác dưới thời ông Trump.
Rủi ro với thị trường chứng khoán Việt Nam
Tuy nhiên, rủi ro trước mắt lớn nhất đối với thị trường chứng khoán Việt Nam (và các thị trường chứng khoán mới nổi khác) là khả năng đồng USD tiếp tục tăng giá. Chỉ số USD/DXY đã tăng khoảng 7% trong thời gian trước và sau cuộc bầu cử, phần nào do lo ngại về thuế quan. Tỷ giá USD/VND đã giảm gần 5% tính đến thời điểm này trong năm, và nếu chỉ số DXY tiếp tục tăng, mức giảm tỷ giá VND có thể vượt qua ngưỡng quan trọng 5% trong năm, khiến Ngân hàng Nhà nước phải thắt chặt chính sách tiền tệ và/hoặc tăng lãi suất để hỗ trợ đồng VND.
Cuối cùng, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ, vào khoảng 100 tỷ USD, là thặng dư lớn thứ ba chỉ sau Mexico và Canada. Để đặt con số này vào ngữ cảnh, Bộ Tài chính Mỹ có ba tiêu chí để coi một quốc gia là “thao túng tiền tệ”, trong đó có việc duy trì thặng dư thương mại kéo dài trên 30 tỷ USD. Do đó, VinaCapital cho rằng Việt Nam cần có các biện pháp khẩn cấp để giảm thặng dư thương mại với Mỹ bằng cách tăng cường mua thêm các sản phẩm của Mỹ (ví dụ, khí hóa lỏng LNG, động cơ máy bay…).
VinaCapital nhìn nhận nhiệm kỳ Tổng thống lần thứ hai của ông Trump có thể không mang lại lợi ích lớn đối với nền kinh tế Việt Nam như nhiệm kỳ đầu tiên, nhưng rủi ro chính sách thuế của ông Trump sẽ làm suy giảm đà tăng trưởng của Việt Nam là rất thấp – trái ngược với những cảnh báo bi quan của nhiều bài báo. Đội ngũ kinh tế của ông Trump chủ yếu xem thuế quan như một công cụ đàm phán. Hơn nữa, có khả năng chính quyền sắp tới của ông Trump sẽ xem xét các yếu tố địa chính trị khi quyết định thuế đối với từng quốc gia; điều này sẽ có lợi cho Việt Nam, vì có sự đồng thuận của lưỡng đảng rằng Việt Nam hữu ích đối với Mỹ trong việc đạt được các mục tiêu địa chính trị trong khu vực.
