Một thập kỷ lạm phát thấp

Chia sẻ tại Hội thảo Diễn biến thị trường giá cả Việt Nam năm 2024 và dự báo năm 2025 do Viện Kinh tế – Tài chính (Học viện Tài chính) tổ chức sáng 9/1, PGS, TS. Nguyễn Đào Tùng Giám đốc Học viện Tài chính cho rằng vào đầu năm 2024 không có nhiều dự báo lạc quan về triển vọng kinh tế Việt Nam khi GDP chỉ tăng 5,66% trong quý 1/2024, còn CPI vào tháng 3/2024 đã tăng 3,97% so với cùng kỳ năm trước. Bên cạnh đó, nền kinh tế còn phải đối mặt với nhiều thách thức từ các các cuộc xung đột địa chính trị tại Ukraine và Trung Đông, xu hướng gia tăng giá cước vận tải, và đặc biệt là sự mạnh lên của đồng USD trên thị trường thế giới gây áp lực lớn đến tỷ giá, lãi suất và lạm phát tại Việt Nam.

Mặc dù vậy, kể từ quý 2/2024 bức tranh kinh tế đã dần sáng hơn.Và đến cuối năm 2024 Việt Nam đã đạt được mục tiêu kép với tăng trưởng GDP đạt mức 7,09% (vượt mục tiêu 6 – 6,5%), còn CPI trung bình chỉ tăng 3,63% so với năm trước,thấp hơn rất nhiều mức mục tiêu được Quốc Hội thông qua là 4 – 4,5%. “Đây cũng là năm thứ 10 liên tiếp Việt Nam thành công trong việc kiểm soát lạm phát ở mức dưới 4%…”- PGS, TS. Nguyễn Đào Tùng nhấn mạnh.

Phân tích sâu hơn, TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế – Tài chính, Học viện Tài chính cho biết, trong giai đoạn 2015-2024, tính trung bình, lạm phát chỉ ở mức 2,8%/năm, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình 10,2%/năm của 10 năm trước đó (2005-2014). Theo chuyên gia, lạm phát thấp trong 10 năm qua là do 3 nguyên nhân chính sau:

Thứ nhất, tốc độ tăng cung tiền trong giai đoạn 2014-2023 (độ trễ 1 năm) chỉ ở mức 13,8%, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình 27,1% của giai đoạn 2004-2013.

Thứ hai, lãi suất trong giai đoạn 2014-2024 luôn được duy trì thực dương, trung bình ở mức 3,7%/năm đối với tiền gửi kỳ hạn 12 tháng. Trong khi đó, mức lãi suất thực trung bình của giai đoạn 2004-2014 là 0%/năm.

Thứ ba, tỷ giá USD/VND trong giai đoạn 2014-2024 cũng được duy trì ổn định hơn so với giai đoạn 2004-2014. Nếu như tốc độ giảm giá của VND so với USD trong giai đoạn 2004-2014 ở mức trung bình 2,9%/năm, thì trong giai đoạn 2014-2024 đã giảm xuống còn 1,6%/năm.

“Như vậy, tăng trưởng cung tiền thấp, lãi suất thực dương và tỷ giá ổn định là những yếu tố cơ bản giải thích tại sao lạm phát tại Việt Nam được duy trì ổn định ở mức thấp trong 10 năm gần đây…”, TS. Nguyễn Đức Độ nhấn mạnh.

Ông cho biết, trên thực tế, lạm phát trong giai đoạn 2015-2024, về cơ bản, đi ngang (xoay quanh mức trung bình là 2,8%/năm hay 0,23%/tháng), tức là được neo nhờ chính sách tiền tệ và tỷ giá ổn định. Các biến động về lạm phát (cao hơn hoặc thấp hơn mức trung bình) chủ yếu do các biến động về giá dầu, giá nguyên vật liệu cũng như giá các dịch vụ y tế và giáo dục do Nhà nước kiểm soát.

2 kịch bản lạm phát năm 2025

Nhận định năm 2025, chuyên gia đến từ Viện Kinh tế – Tài chính cho rằng, trong năm 2024, cung tiền được kiểm soát ở mức 9,42% thấp hơn nhiều mức trung bình của giai đoạn 2014-2023.

“Đây là yếu tố giúp kiểm soát lạm phát trong năm 2025. Tuy nhiên, trong năm 2024, lãi suất thực, mặc dù vẫn dương, nhưng đang thấp hơn mức trung bình của giai đoạn 2014-2024, đồng thời tốc độ tăng giá USD cũng cao hơn mức trung bình của giai đoạn 2014-2024. Đây là những yếu tố có thể gây áp lực lên giá cả trong thời gian tới…”- TS Nguyễn Đức Độ nhận định.

Bên cạnh các yếu tố về tiền tệ, tỷ giá, theo chuyên gia, lạm phát trong năm 2025 còn phụ thuộc vào các yếu tố khác như: Tăng trưởng kinh tế thế giới; Giá dầu; Giá nguyên vật liệu đầu vào…

Theo dự báo của các tổ chức quốc tế, kinh tế thế giới trong năm 2025 vẫn tăng trưởng ổn định với mức 3,2%, tương đương năm 2024, còn giá dầu và giá các hàng hóa cơ bản đầu vào, tính trung bình, có xu hướng giảm nhẹ. Tuy nhiên, tỷ giá và lãi suất sẽ là các yếu tố còn nhiều bất định và tác động đến giá cả ở Việt Nam.

Từ nhận định đó, TS Nguyễn Đức Độ đưa ra 2 kịch bản cho năm 2025:

Trong kịch bản cơ sở, tỷ giá USD/VND ổn định và lãi suất chỉ tăng nhẹ do nhu cầu tín dụng tăng, CPI được dự báo sẽ tăng trung bình 0,23%/tháng và lạm phát trung bình cả năm 2025 sẽ ở mức khoảng 3,0%.

Trong kịch bản cao, áp lực tỷ giá lớn do đồng USD tăng giá mạnh trên thị trường thế giới, còn NHNN tăng mạnh lãi suất để ổn định tỷ giá và kiểm soát lạm phát, CPI có thể sẽ tăng 0,28%/tháng và lạm phát trung bình sẽ ở mức khoảng 3,3%.

Chuyên gia lưu ý, các dự báo trên chưa tính đến trường hợp Chính phủ tăng giá dịch vụ y tế và giáo dục theo lộ trình, cũng như khả năng kinh tế thế giới rơi vào suy thoái do lãi suất tại các nước phát triển được duy trì ở mức cao trong một thời gian dài.

Cụ thể, nếu Chính phủ điều chỉnh giá dịch vụ trong nửa cuối năm 2025, lạm phát trung bình có thể ở mức 3,5% trong kịch bản cao. Đối với kịch bản thấp, trong trường hợp kinh tế thế giới rơi vào suy thoái trong năm 2025 và giá dầu giảm mạnh, lạm phát trung bình có thể giảm xuống còn 2,5% hoặc thậm chí thấp hơn…

“Với chính sách tiền tệ và tỷ giá ổn định, hợp lý, Việt Nam đã kiểm soát được lạm phát ở mức dưới 4% trong suốt một thập kỷ gần đây. Trong năm 2025 nhiều khả năng lạm phát trung bình sẽ tiếp tục được kiểm soát ở mức 3,0% (+/- 0,5%), thấp hơn nhiều so với mục tiêu 4-4,5% được Quốc hội thông qua. ..”- Chuyên gia nhận định.

* Ông Phạm Minh Thụy, Phó Trưởng phòng. Phụ trách Phòng nghiên cứu Kinh tế Tài chính, Viện Kinh tế – Tài chính, dự báo CPI bình quân năm 2025 so với năm 2024 sẽ tăng ở mức từ 3,2%- 3,8%.
Lý do chính là bởi: Giá bình quân các loại hàng hóa trên thị trường thế giới năm 2025 có thể sẽ giảm từ 3,0 – 5,0% so với năm 2024 (trong đó giá dầu thô có thể giảm từ 4-8%); Kinh tế thế giới có thể có những bất ổn, khó lường; Ở Việt Nam, các cơ quan có thẩm quyền có thể sẽ điều chỉnh giá một số mặt hàng nhà nước quản lý theo lộ trình đã định trước (giá điện, y tế, giáo dục, các hàng hóa gây tác động xấu tới môi trường…)
• PGS, TS. Ngô Trí Long, Chuyên gia Kinh tế, dự báo lạm phát tại Việt Nam trong năm 2025 sẽ được kiểm soát ở mức hợp lý (dao động từ 3,5-4,5%). Điều này phản ánh nỗ lực của Chính phủ và các cơ quan liên quan trong việc duy trì ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát giá cả. Trong đó, việc theo dõi sát sao và điều chỉnh chính sách kịp thời là cần thiết để đảm bảo mục tiêu kiểm soát lạm phát trong năm 2025.
• Chuyên gia Kinh tế Vũ Vinh Phú, Nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại Hà Nội nhận định, điều kiện sản xuất kinh doanh và phân phối hàng hóa năm 2025 vẫn còn những khó khăn, do sự biến động của địa chính trị thế giới, cung cầu hàng hóa thiết yếu cho sản xuất, cung cấp các mặt hàng năng lượng luôn luôn có những biến động mà chúng ta còn phải phụ thuộc lâu dài… Mặc dù vậy, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của chính phủ, chắc chắn các nhiệm vụ chỉ tiêu đề ra trong năm 2025 (trong đó mức lạm phát ở khoảng 4,5%…) sẽ đạt được.