Lãi suất toàn cầu: Cuộc đua mới của chi phí vốn

Lãi suất toàn cầu đang bước vào giai đoạn tăng trưởng chưa từng có trong suốt hai thập kỷ qua. Năm 2024, dù Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã giảm lãi suất điều hành 100 điểm cơ bản (bps), lợi tức trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm lại tăng hơn 100 bps, đạt 4,6% – mức cao nhất kể từ năm 2007. Hiện tượng này được lý giải bởi chính sách thắt chặt định lượng (QT) mà Fed duy trì, cùng với áp lực từ thâm hụt ngân sách lớn. Theo SGI Capital, mức dự trữ tiền mặt của các ngân hàng Mỹ tại Fed đã giảm mạnh xuống còn 2.500 tỷ USD, khiến thanh khoản bị bó hẹp.

Lợi tức trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm đạt mức cao nhất kể từ năm 2007. Nguồn: Bloomberg.

Chi phí huy động vốn tăng mạnh không chỉ ảnh hưởng đến Mỹ mà còn lan tỏa trên phạm vi toàn cầu. Lợi tức trái phiếu chính phủ Anh đạt mức cao nhất trong 25 năm, trong khi tại Nhật Bản, con số này cũng chạm ngưỡng cao nhất trong 14 năm. Điều này kéo theo chi phí vay vốn tăng, gây áp lực lớn lên doanh nghiệp và nền kinh tế tại các quốc gia phụ thuộc vào tín dụng và nợ vay.

Ở Việt Nam, lãi suất VND giảm mạnh trong năm 2024 nhờ chính sách linh hoạt của Ngân hàng Nhà nước (NHNN). Tuy nhiên, khi lãi suất USD tăng và dòng vốn chảy ngược về Mỹ, Việt Nam đã chứng kiến dự trữ ngoại hối giảm hơn 8 tỷ USD, chỉ còn đủ đáp ứng 11 tuần nhập khẩu – thấp hơn mức khuyến nghị tối thiểu 14 tuần của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Áp lực thanh khoản khiến nhiều ngân hàng phải tăng lãi suất huy động vào cuối năm 2024, dẫn đến nguy cơ lạm phát chi phí đẩy và làm suy giảm niềm tin của thị trường.

Tỷ giá hối đoái: Sàn đấu không khoan nhượng của tiền tệ

Biến động tỷ giá là một trong những chủ đề được chú ý nhất năm 2025. Theo SGI Capital, đồng USD đã tăng giá mạnh trong năm 2024 nhờ dòng vốn quay trở lại Mỹ và kỳ vọng lãi suất cao. Tỷ giá USD/VND cuối năm 2024 đã chạm mốc 24.600, tăng hơn 3% so với đầu năm, khiến giá nhập khẩu tăng cao và tạo áp lực lên lạm phát.

Trong khi đó, Trung Quốc đang áp dụng chiến lược phá giá đồng Nhân dân tệ (CNY) để hỗ trợ xuất khẩu, đồng thời giảm tác động từ thuế quan Mỹ. Dữ liệu từ Bloomberg cho thấy, CNY đã giảm gần 6% so với USD chỉ trong ba tháng cuối năm 2024. Động thái này giúp hàng hóa Trung Quốc trở nên cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế nhưng lại gây sức ép lớn lên các đối thủ như Việt Nam. Hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc đang đổ vào các thị trường thay thế, gây tổn thương nghiêm trọng đến các nhà sản xuất nội địa.

Với vai trò là một nền kinh tế phụ thuộc lớn vào xuất khẩu, Việt Nam đang chịu tác động nghiêm trọng. Không chỉ đối mặt với chi phí nhập khẩu nguyên liệu tăng cao, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cũng phải đối diện với sức ép cạnh tranh từ hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc. Cùng với đó, dòng vốn ngoại đã rút mạnh khỏi Việt Nam trong năm 2024, với giá trị bán ròng lên đến hơn 94 nghìn tỷ đồng – một con số kỷ lục làm lung lay niềm tin của nhà đầu tư vào triển vọng thị trường.

Thương mại quốc tế: Chính sách thuế quan tái định hình cuộc chơi

Thương mại toàn cầu đang bước vào giai đoạn căng thẳng mới với chính sách thuế quan từ Mỹ. Theo SGI Capital, kế hoạch áp mức thuế nhập khẩu 10% đối với tất cả các quốc gia, hoặc mức thuế 60% đối với Trung Quốc, nếu được thực thi, sẽ tạo ra những hệ lụy kinh tế sâu rộng. Bài học từ năm 2018 – khi Mỹ tăng thuế nhập khẩu Trung Quốc từ 10% lên 25% – đã cho thấy GDP của Trung Quốc giảm 1,4% và chỉ số giá sản xuất (PPI) giảm 2,5%. Nếu áp thuế lần này, Trung Quốc dự kiến sẽ mất thêm 0,8%-2% tăng trưởng GDP.

Đối với Việt Nam, Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất, chiếm hơn 25% tổng kim ngạch xuất khẩu. Việc áp thuế nhập khẩu cao sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh của các ngành hàng chủ lực như dệt may, giày dép và điện tử. Trong bối cảnh đó, Việt Nam phải nhanh chóng tìm kiếm các thị trường thay thế. Tuy nhiên, việc dịch chuyển chuỗi cung ứng cần thời gian và đầu tư lớn, làm tăng thêm áp lực lên nền kinh tế.

Trong khi đó, Trung Quốc dự kiến tiếp tục phá giá đồng CNY và sử dụng chính sách tài khóa để kích thích kinh tế. Nhưng điều này không chỉ tạo ra cạnh tranh gay gắt hơn mà còn ảnh hưởng đến các nước khác trong khu vực, bao gồm Việt Nam, khi hàng hóa Trung Quốc ngày càng tràn ngập thị trường quốc tế với giá thành thấp.

Cơ hội và thách thức cho Việt Nam trong năm 2025

Bước sang năm 2025, Việt Nam đứng trước nhiều cơ hội nhưng cũng đầy rẫy thách thức. Dù tăng trưởng GDP năm 2024 đạt trên 7%, dòng vốn FDI khả quan và ngành du lịch phục hồi mạnh mẽ, nhưng thị trường chứng khoán vẫn đối mặt với áp lực lớn. Theo SGI Capital, kế hoạch tăng trưởng tín dụng 16% của NHNN sẽ đòi hỏi huy động vốn lớn, khiến lãi suất huy động có thể tiếp tục tăng, tác động tiêu cực đến dòng tiền đầu tư.

Ngành bất động sản, vốn chiếm hơn 30% vốn hóa thị trường chứng khoán, đang gặp khó khăn trong việc tái cơ cấu nợ và đối phó với nợ xấu tăng cao. Trong khi đó, thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn yếu, gây thêm áp lực lên các doanh nghiệp niêm yết lớn.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn có cơ hội từ xu hướng tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Đông Nam Á mang lại cơ hội lớn để thu hút đầu tư nước ngoài. Nhưng để làm được điều đó, Việt Nam cần cải thiện mạnh mẽ môi trường kinh doanh, đầu tư vào hạ tầng logistics và nâng cao năng suất lao động.