Thường được mô tả là khu vực yếu thế về địa chính trị và kinh tế, sự nổi lên của ASEAN có vẻ như đang bị đánh giá thấp, nhưng ảnh hưởng của khối này đang tăng lên nhanh chóng. Trong những năm vừa qua, khối ASEAN đã chứng tỏ là một nhân tố quan trọng trong việc định hình sự ổn định của khu vực, tăng trưởng kinh tế và đối thoại ngoại giao.
Với tổng dân số hơn 680 triệu người và tổng sản phẩm quốc nội vượt quá 3 nghìn tỷ đô la Mỹ, ASEAN đang định vị mình là một nhân tố chủ chốt trong cán cân quyền lực toàn cầu.
Theo chuyên gia Anh Lu, nhà quản lý chính của chiến lược cổ phiếu khu vực châu Á (ngoại trừ Nhật Bản) tại công ty T. Rowe Price, một trong những đặc điểm cho thấy sự nổi lên của ASEAN như một nhân tố quan trọng. Khu vực này đã chứng kiến tốc độ tăng trưởng GDP ổn định khoảng 5% hàng năm trong hai thập kỷ qua, vượt xa nhiều khu vực khác trên thế giới.
Nền kinh tế đa dạng của ASEAN, từ trung tâm tài chính phát triển cao của Singapore đến Việt Nam và Indonesia đang công nghiệp hóa nhanh chóng, mang đến nhiều cơ hội cho cả nhà đầu tư và doanh nghiệp. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào khu vực đã tăng vọt, khi ASEAN thu hút hơn 174 tỷ đô la Mỹ chỉ riêng trong năm 2022.
Chuyên gia Anh Lu phân tích, phần lớn sự tăng trưởng này có liên quan đến vị trí chiến lược của ASEAN dọc theo các tuyến thương mại toàn cầu quan trọng, cũng như chi phí lao động tương đối thấp và cơ sở hạ tầng đang được cải thiện của khu vực.
Các chính sách kinh tế của ASEAN, đặc biệt là các nỗ lực trong việc giảm thuế quan và hợp lý hóa khuôn khổ pháp lý, đã biến nơi này trở thành thỏi nam châm thu hút các doanh nghiệp muốn khai thác lượng người tiêu dùng trẻ.
Hơn nữa, dân số trẻ và đang phát triển của ASEAN tạo ra một cơ hội thị trường đáng kể. Với độ tuổi trung bình chỉ 29,8 tuổi, lợi thế nhân khẩu học của ASEAN trái ngược hoàn toàn với dân số già của các nền kinh tế phát triển như Nhật Bản và nhiều nước châu Âu. Dân số trẻ này thúc đẩy nhu cầu đối với hàng tiêu dùng, công nghệ và dịch vụ, đưa ASEAN trở thành một trung tâm tiêu dùng ngày càng quan trọng.
Bên cạnh đó, con đường đưa ASEAN trở thành cường quốc kinh tế gắn liền chặt chẽ với vai trò của khu vực này trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Khi các công ty tìm cách đa dạng hóa cơ sở sản xuất của mình, khu vực ASEAN đã nổi lên như một trung tâm thay thế cho sản xuất và lắp ráp, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp như điện tử, dệt may và ô tô.
Xu hướng này đã tăng tốc với chiến lược “Trung Quốc +1”, trong đó các công ty đa quốc gia đặt mục tiêu giảm sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc bằng cách mở rộng sản xuất sang các nước lân cận.
Cụ thể, Việt Nam đã trở thành một trung tâm lớn về sản xuất điện tử, thu hút đầu tư từ các tập đoàn toàn cầu như Samsung và Apple; trong khi đó, Indonesia và Malaysia, với thị trường nội địa lớn và giàu tài nguyên, cũng đã chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ trong đầu tư sản xuất.
Đặc điểm dân số thuận lợi, chi phí lao động cạnh tranh và cơ sở hạ tầng được cải thiện đã giúp ASEAN trở thành địa điểm lý tưởng cho các công ty muốn đảm bảo khả năng phục hồi và tính linh hoạt trong chuỗi cung ứng toàn cầu của họ.
Ngoài sản xuất, vị trí chiến lược của ASEAN dọc theo các tuyến đường biển quan trọng, bao gồm Eo biển Malacca, đã đưa khu vực này trở thành một trung tâm quan trọng cho thương mại toàn cầu.
Sự kết nối giữa Đông Á, Nam Á và xa hơn nữa nâng cao vai trò của ASEAN như một kênh dẫn quan trọng cho hàng hóa và dịch vụ. Các cảng lớn ở Singapore, Malaysia và Thái Lan tiếp tục mở rộng năng lực của mình để đóng vai trò là các điểm liên kết chính trong mạng lưới hậu cần toàn cầu.
Một trong những động lực tăng trưởng đầy hứa hẹn nhất của ASEAN là cam kết chuyển đổi số. Nền kinh tế số của khu vực này dự kiến sẽ vượt quá 300 tỷ đô la Mỹ vào năm 2025, nhờ vào sự gia tăng tầng lớp trung lưu đang phát triển và dân số trẻ am hiểu công nghệ.
Thương mại điện tử, công nghệ tài chính và dịch vụ số đang bùng nổ trên khắp ASEAN, với các nền tảng như Grab, Gojek và Shopee dẫn đầu trong việc thay đổi cách mọi người mua sắm, thanh toán và đi lại.
Các chính phủ trên khắp khu vực đang đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng số, chẳng hạn như mạng 5G và thành phố thông minh, để hỗ trợ sự tăng trưởng này. Các khoản đầu tư này nhằm mục đích đảm bảo rằng ASEAN vẫn có khả năng cạnh tranh trong nền kinh tế số toàn cầu và có thể thu hút thêm đầu tư từ các công ty công nghệ.
Chuyển đổi số cũng mở rộng sang các ngành công nghiệp như sản xuất, hậu cần và tài chính. Việc áp dụng các công nghệ như trí tuệ nhân tạo và Internet vạn vật đang giúp các công ty ASEAN hợp lý hóa hoạt động của mình và tích hợp hiệu quả hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Sự chuyển đổi số đang diễn ra này có thể sẽ đưa ASEAN lên vị trí hàng đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, củng cố thêm vai trò của mình như một cường quốc kinh tế toàn cầu.
Sự trỗi dậy của ASEAN là một thực tế. Với sự năng động về kinh tế, vị trí chiến lược và sự nhanh nhẹn về ngoại giao, ASEAN đã chuyển mình từ một khối khu vực tập trung vào hòa bình và ổn định thành một khu vực toàn cầu có ảnh hưởng ngày càng tăng.
Tuy nhiên, con đường phía trước không phải là không có thách thức. Các khác biệt chính trị, bất bình đẳng kinh tế và các mối quan ngại về an ninh khu vực sẽ thử thách sự thống nhất và khả năng phục hồi của ASEAN.
Mặc dù vậy, các chuyên gia cho rằng, nếu khối này tiếp tục vượt qua những thách thức này một cách khéo léo như trước đây, thì ASEAN sẽ trở thành một nhân tố trung tâm trong việc định hình tương lai của địa chính trị và kinh tế toàn cầu.
