Tại buổi trao đổi với báo chí về chủ trương đầu tư dự án đường sắt cao tốc trên trục Bắc – Nam, diễn ra vào đầu tháng 10 vừa qua, Bộ Giao thông Vận tải đã nhấn mạnh việc triển khai đường sắt cao tốc sử dụng năng lượng điện là một giải pháp quan trọng nhằm chuyển đổi phương thức vận tải, góp phần thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 theo cam kết tại Hội nghị COP26.

Theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải, nghiên cứu từ Hiệp hội Đường sắt thế giới cho thấy, đường sắt cao tốc là phương thức vận tải bền vững và an toàn. Bộ cũng chỉ ra rằng tàu cao tốc không chỉ thân thiện với môi trường mà còn có chi phí phát thải thấp hơn nhiều so với các phương thức khác.

Cụ thể, lượng CO2 phát thải từ tàu cao tốc thấp hơn 8,5 lần so với máy bay và 3,7 lần so với ô tô. Ước tính, đến năm 2040, Việt Nam sẽ tiết kiệm khoảng 67 triệu USD chi phí do giảm phát thải CO2, con số này có thể lên đến 172 triệu USD vào năm 2050.

Ngoài ra, việc sử dụng đường sắt cao tốc còn tiết kiệm tài nguyên đất đai. Để vận chuyển cùng một lượng hành khách, trong khoảng 15.000-16.000 người mỗi giờ, đường bộ cần diện tích rộng khoảng 75m, trong khi đường sắt cao tốc chỉ cần 25m, tức là chỉ bằng 1/3.

Đường sắt cao tốc Bắc – Nam sẽ chạy hoàn toàn bằng điện

Thêm vào đó, tuyến đường sắt này sẽ chủ yếu đi qua các cấu trúc cầu và hầm (chiếm khoảng 70% chiều dài toàn tuyến), giúp giảm chia cắt cộng đồng và ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu.

Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) cũng tính toán rằng, Việt Nam tổn thất khoảng 2,9% GDP hàng năm do tai nạn giao thông. Nếu đường sắt cao tốc Bắc – Nam đi vào hoạt động, dự kiến sẽ tiết kiệm khoảng 849 triệu USD do giảm thiểu tai nạn giao thông vào năm 2040, và con số này sẽ lên đến 1.906 triệu USD vào năm 2050.

Việc triển khai đường sắt cao tốc không chỉ mang lại lợi ích về môi trường mà còn đóng góp quan trọng cho nền kinh tế xanh của Việt Nam. Bộ Giao thông Vận tải nhận định rằng với sự chuyển giao công nghệ và các cơ chế chính sách hợp lý, Việt Nam có thể dần làm chủ toàn bộ quy trình xây dựng, vận hành và bảo trì đường sắt cao tốc, cũng như từng bước nội địa hóa sản xuất các linh kiện, phụ tùng thay thế.

Dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam dự kiến bắt đầu từ ga Ngọc Hồi (Hà Nội) và kết thúc tại ga Thủ Thiêm (TP. HCM), đi qua 20 tỉnh, thành phố. Tuyến đường sẽ kết nối hai đô thị đặc biệt với quy mô dân số khoảng 10 triệu người và 17 đô thị loại 1 có dân số từ 500 nghìn người trở lên. Trên toàn tuyến, sẽ có 23 ga hành khách, mỗi ga cách nhau từ 50-70km, cùng với 5 ga hàng hóa để phục vụ hậu cần quốc phòng khi cần thiết.

Tổng mức đầu tư cho dự án dự kiến là hơn 67 tỷ USD, phần lớn từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước, bố trí trong các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn. Thời gian bố trí vốn kéo dài khoảng 12 năm, trung bình mỗi năm khoảng 5,6 tỷ USD.

Trong quá trình xây dựng và vận hành, sẽ kêu gọi sự tham gia đầu tư của các doanh nghiệp vào các khu dịch vụ, thương mại tại các nhà ga và đầu tư thêm phương tiện khai thác khi có nhu cầu. Dự kiến, dự án sẽ được trình Quốc hội thông qua chủ trương vào tháng 10/2024, khởi công vào cuối năm 2027 và hoàn thành toàn tuyến vào năm 2035.