Cần có thêm cơ sở khoa học thuyết phục hơn

Ngày 17/10, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương *CIEM) tổ chức Hội thảo công bố Báo cáo nghiên cứu “Đánh giá tác động kinh tế của dự thảo thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với nước giải khát có đường”.

Báo cáo của CIEM nhận diện các tác động kinh tế dựa trên cấu trúc nền kinh tế Việt Nam thông qua bảng IO cập nhật năm 2022 và các dữ liệu chính thống liên quan sẵn có.

Kết quả tính toán cho thấy khi áp thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát có đường thì các tác động cụ thể tới ngành nước giải khát như sau: Quy mô sản xuất của các doanh nghiệp nước giải khát bị co hẹp sau khi tăng thuế; Giá trị tăng thêm (VA) và giá trị sản xuất (GO) của nhóm ngành nước giải khát đều giảm. Trong đó, giá trị tăng thêm giảm 0,772%, tương đương giảm 5.650 tỷ đồng.

Đồng thời, việc áp thuế TTĐB này không chỉ tác động tới ngành nước giải khát mà còn tác động tới 24 ngành khác trong quan hệ liên ngành. Hệ quả tác động làm cho tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế giảm 0,601%, tương đương 55.077 tỷ đồng. Điều này kéo theo sự sụt giảm về GDP ở mức 0,448%, tương đương giảm 42.570 tỷ đồng;

Cùng với đo, khấu hao tài sản cố định giảm ở mức -0,654% (tương đương giảm 7.767 tỷ đồng); lợi nhuận giảm với mức -0,561% (tương đương giảm 8.773 tỷ đồng). Vì thế, nguồn thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp (thuế trực thu) sụt giảm 2.152 tỷ đồng…

Kết quả tính toán tác động tới thu nhập của người lao động trong toàn nền kinh tế cũng giảm 0,6%, tương đương giảm 34.534 tỷ đồng.

Chúng tôi rất hoan nghênh nghiên cứu khoa học, khách quan của CIEM. Nếu cần áp/tăng thuế chúng tôi không phản đối. Chúng tôi rất tự hào khi đóng thuế cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh các doanh nghiệp còn khó khăn hiện nay, để dự thảo Luật được ban hành hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người tiêu dùng và doanh nghiệp, cũng như góp phần đảm bảo phát triển kinh tế-xã hội và mục tiêu sức khỏe của người tiêu dùng Việt Nam, việc đánh thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường cần dựa trên các cơ sở khoa học, thực tiễn, kinh nghiệm quốc tế. VBA kiến nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc chưa bổ sung nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB…

Tuy nhiên, với phương án áp thuế này, kết quả phân tích bảng IO cho thấy năm đầu tiên áp thuế (năm 2026) ước tính nguồn thu từ thuế gián thu tăng 0,853%. Nhưng đến chu kỳ tiếp theo (chu kỳ sau 1 năm), nguồn thu từ thuế gián thu bắt đầu suy giảm với mức -0,495%/năm, tương ứng ước tính giảm khoảng 4.978 tỷ đồng/năm. Và các chu kỳ sau, nguồn thu ngân sách tiếp tục giảm.

“Có thể thấy, xét về tác động kinh tế, việc áp thuế TTĐB 10% đối với ngước giải khát có đường dẫn tới tác động tiêu cực tới nền kinh tế. Cũng như thực trạng chung của doanh nghiệp ngành đồ uống, ngành nước giải khát là ngành dễ bị tổn thương trước các cú sốc, bao gồm cả những thay đổi về chính sách. Vì thế, quá trình soạn thảo các văn bản, chính sách tác động tới doanh nghiệp ngành nước giải khát càng đòi hỏi phải thận trọng, cân nhắc kỹ lưỡng.,,”- TS) Nguyễn Minh Thảo – Trưởng Ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh (CIEM) nhấn mạnh.

3 lý do chưa đánh thuế

Từ kết quả khảo sát, Báo cáo của CIEM đề xuất chưa áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường với 3 lý do.

Thứ nhất, thời gian qua, doanh nghiệp ngành nước giải khát liên tiếp chịu tác động bởi những cú sốc về dịch bệnh và những biến động khó lường, khiến cho sức chống chịu của doanh nghiệp ngành nước giải khát suy giảm, năng lực cạnh tranh bị bào mòn. Do đó, giai đoạn này Chính phủ cần hướng tới các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi; sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật theo hướng tạo thuận lợi cho doanh nghiệp thay vì ban hành các quy định mà có thể ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Thứ hai, cùng với việc sửa đổi Luật thuế TTĐB, dự thảo Luật thuế Giá trị gia tăng (GTGT) (sửa đổi) đang đề xuất chuyển nhóm mặt hàng “đường; phụ phẩm trong sản xuất đường, bao gồm gỉ đường, bã mía, bã bùn” từ nhóm đang áp dụng mức thuế suất GTGT 5% sang nhóm áp dụng thuế suất GTGT 10%. Dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) (sửa đổi) cũng đang đề xuất loại bỏ các ưu đãi thuế đối với nhóm mặt hàng chịu thuế TTĐB.

Nếu các luật này được thông qua theo lộ trình như Bộ Tài chính đề xuất, thì các doanh nghiệp nước giải khát sẽ cùng lúc chịu thêm nhiều sức ép lớn từ việc tăng chi phí nguyên liệu sản xuất do giá đường tăng; tăng giá bán do tăng chi phí, do áp thuế TTĐB. Đồng thời, doanh nghiệp ngành nước giải khát cũng sẽ không được hưởng các ưu đãi thuế khi mặt hàng ngước giải khát có đường thuộc diện chịu thuế TTĐB.

Thứ ba, kết quả phân tích dựa trên cấu trúc bảng IO cho thấy nếu áp thuế TĐBB 10% đối với mặt hàng nước giải khát có đường sẽ tác động tiêu cực tới nền kinh tế trên nhiều khía cạnh như quy mô sản xuất, sản lượng, giá trị gia tăng, lợi nhuận, thu nhập, lao động và cả nguồn thu ngân sách nhà nước.

Lắng nghe báo của CIEM và các ý kiến tại Hội thảo, Phó Trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trần Thị Nhị Hà cho rằng, việc áp dụng thuế TTĐB với nước giải khát có đường sẽ tác động lớn tới người tiêu dùng, doanh nghiệp.

Theo bà Hà, cần có cơ sở đánh giá khoa học cũng như có những bằng chứng thuyết phục hơn nữa về việc áp thuế hay không áp thuế TTĐB với nước giải khát có đường.

“Chúng ta cần đưa ra chính sách phù hợp với điều kiện, tình hình kinh tế của Việt Nam và sức khỏe cộng đồng là điều quan trọng. Hiện nay, có nhiều luồng ý kiến về vấn đề này. Vì vậy, Ban soạn thảo dự án Luật cần thêm nhiều nghiên cứu cụ thể. Nước giải khát có đường chỉ là một trong những nguyên nhân gây thừa cân béo phì. Ngoài ra còn có rất nhiều yếu tố khác như chế độ dinh dưỡng, ít vận động, các bệnh khác…” Phó Trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội nhấn mạnh.