Sự trở lại của ông Trump sẽ không chỉ ảnh hưởng đến nền dân chủ Mỹ mà còn định hình lại các liên minh quốc tế, trật tự địa chính trị toàn cầu và cả khả năng ứng phó với các cuộc khủng hoảng chiến lược, như xung đột tại Ukraine và eo biển Đài Loan. Nhiều chuyên gia cho rằng, mặc dù ông Trump là một nhà lãnh đạo không thể đoán trước, nhưng chính sách “Nước Mỹ trên hết” của ông có thể làm lung lay nền tảng của cả hệ thống quốc tế lẫn nội tại của Hoa Kỳ.
Thách thức nền dân chủ Mỹ
Ông Trump đã từng cho thấy xu hướng lãnh đạo độc đoán, bao gồm việc cố gắng làm suy yếu các thể chế dân chủ. Theo Stephen Kotkin, một nhà sử học nổi tiếng với những nghiên cứu về nước Nga và là tác giả của tiểu sử ba tập về Joseph Stalin, ông Trump không chỉ tìm cách nắm quyền, mà còn muốn biến quyền lực thành một công cụ. Hành động của ông Trump trong việc lật ngược kết quả bầu cử năm 2020 là minh chứng rõ ràng nhất, khiến cả nước Mỹ bước vào một cuộc khủng hoảng chính trị chưa từng có tiền lệ.
Dưới nhiệm kỳ thứ nhất của ông Trump, các cơ chế kiểm soát quyền lực của Mỹ đã chứng minh sức mạnh của mình, đặc biệt thông qua hệ thống tư pháp độc lập và vai trò của các cơ quan thực thi pháp luật. Tuy nhiên, khi ông tái đắc cử, mối đe dọa đối với các thể chế dân chủ sẽ càng nghiêm trọng hơn. Theo Kotkin, mỗi nhiệm kỳ của một nhà lãnh đạo độc đoán là một phép thử đối với nền dân chủ. Nếu vượt qua, hệ thống đó mạnh lên. Nếu không, nó sẽ trở thành công cụ phục vụ cho những tham vọng cá nhân.
Ông Trump cũng khai thác mạnh mẽ sự phân cực chính trị trong xã hội Mỹ, một phần nhờ vào sự phát triển của mạng xã hội. Một số ý kiến cho rằng, ông Trump sẽ tận dụng những điểm yếu này để củng cố quyền lực, khiến hệ thống dân chủ Mỹ trở nên mong manh hơn.
Mỹ trong mắt Nga và Trung Quốc
Theo nhiều chuyên gia, Nga và Trung Quốc từ lâu đã coi Mỹ như một cường quốc đang suy yếu, với các sự kiện như khủng hoảng tài chính 2008, sự hỗn loạn ở Afghanistan, và sự gia tăng chia rẽ nội bộ là minh chứng rõ ràng. Họ cho rằng ông Trump có thể là nhân tố cần thiết để làm xói mòn sự thống trị của phương Tây.
Dưới nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, các cam kết của Mỹ với NATO và các đồng minh châu Á đã giảm sút, tạo điều kiện cho Nga và Trung Quốc củng cố vị thế ở Đông Âu và Biển Đông. Việc ông Trump gọi NATO là “lỗi thời” đã khiến nhiều đồng minh nghi ngờ về khả năng cam kết lâu dài của Washington. Khi ông Trump tái đắc cử, các liên minh truyền thống có thể đứng trước nguy cơ bị suy yếu thêm hoặc, theo chiều hướng khó đoán.
Các xung đột địa chính trị sẽ ra sao?
Chiến sự Nga – Ukraine, một trong những thách thức chính trị lớn nhất của thế giới trong những năm gần đây, cũng được Kotkin nhắc đến. Ông cho rằng khi ông Trump tái đắc cử, chính sách của ông đối với Ukraine có thể thay đổi mạnh mẽ. Trong khi các đồng minh phương Tây, đặc biệt là Liên minh châu Âu, duy trì sự hỗ trợ cho Ukraine trong cuộc chiến chống lại Nga, thì ông Trump có thể tìm cách thúc đẩy một giải pháp hòa bình với Nga. Điều này sẽ không chỉ làm suy yếu vị thế của Ukraine mà còn tạo ra những câu hỏi lớn về cam kết của Mỹ đối với NATO và các đồng minh.
Ông Kotkin cho rằng ông Trump có thể sẽ tìm cách giảm bớt sự tham gia của Mỹ trong các cuộc xung đột quốc tế, nhưng điều này có thể khiến Mỹ mất đi vai trò lãnh đạo trong việc đảm bảo an ninh toàn cầu. Ngoài ra, ông Kotkin đánh giá việc tìm kiếm các giải pháp hòa bình có thể là một mục tiêu của ông Trump, nhưng lại dẫn đến nguy cơ làm suy yếu sự đoàn kết của các đồng minh phương Tây và không thực sự giải quyết được các vấn đề cơ bản trong khu vực.
Ngoài ra, một trong những điểm nóng lớn mà ông Kotkin nhấn mạnh là tình hình ở khu vực Đông Á, đặc biệt là Đài Loan. Theo ông, Trung Quốc đang ngày càng gia tăng áp lực đối với Đài Loan, trong khi ông Trump có thể tìm cách duy trì một chiến lược đối đầu với Trung Quốc. Điều này có thể làm gia tăng căng thẳng.
Thay đổi “bàn cờ” chính trị
Chiến lược quốc tế của Mỹ trong hơn 70 năm qua đã tạo ra một hệ thống toàn cầu mở, nơi các quốc gia khác như Trung Quốc và Ấn Độ có thể trỗi dậy. Tuy nhiên, sự phát triển này lại đặt ra thách thức lớn cho chính hệ thống mà Mỹ dẫn dắt. Chuyên gia đã nhận xét rằng: “Hóa ra, sự thành công của trật tự quốc tế tự do đã tạo điều kiện cho các cường quốc mới nổi chống lại chính hệ thống đó. Ông Trump, với chính sách “Nước Mỹ trên hết,” có thể đẩy nhanh quá trình này bằng cách thu hẹp vai trò của Mỹ trong các định chế toàn cầu. Tuy nhiên, điều nghịch lý là ông Trump cũng có khả năng thay đổi cục diện nếu nhận ra rằng việc củng cố các liên minh là cách duy nhất để duy trì vị thế Mỹ.
Tóm lại, việc ông Trump tái đắc cử không chỉ mang lại những cơ hội và thách thức lớn cho nước Mỹ mà còn có thể làm thay đổi cục diện địa chính trị toàn cầu. Trong khi nền dân chủ Mỹ tiếp tục đối mặt với nguy cơ từ sự phân cực và xu hướng độc tài, các cường quốc như Nga và Trung Quốc đang tận dụng mọi cơ hội để định hình lại trật tự quốc tế.
Ông Kotkin cho rằng ông Trump là một ẩn số. Nhưng ẩn số này sẽ không chỉ quyết định tương lai của Mỹ, mà còn của cả thế giới. Sự không chắc chắn từ ông Trump có thể làm tăng tốc các thay đổi trên bàn cờ địa chính trị. Điều chắc chắn duy nhất là mọi quyết định của ông – hoặc sự không quyết định – sẽ được cả thế giới theo dõi sát sao.
