Tư duy cờ bạc

Nhìn lại năm 2021, “quân đoàn” nhà đầu tư cá nhân “đổ bộ” vào thị trường chứng khoán Mỹ khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Nhóm này điên cuồng theo đuổi “cổ phiếu meme” (meme stock) với sự hỗ trợ của các nền tảng xã hội, trong khi nền tảng kiến thức tài chính yếu. Sức mạnh số đông đã tạo nên cơn sốt của cổ phiếu các công ty như GameStop Corp, AMC Entertainment Holdings Inc…, hình thành bong bóng giá rồi “vỡ” (giá lao dốc).

Tình trạng hiện nay giống như cách đây 3 năm nhắc nhở rằng, chúng ta đang sống trong kỷ nguyên tài chính mới, chưa bao giờ việc “đánh cược” tiền bạc vào cổ phiếu bất kỳ nơi nào, bất kỳ lúc nào đơn giản như bây giờ và các cơn sốt meme stock sẽ còn xuất hiện. Đáng chú ý, với sự phát triển của công nghệ, hàng loạt ứng dụng điện thoại, nền tảng điện tử ra đời đã tạo nên một hệ sinh thái nơi người dùng có thể giao dịch cổ phiếu đơn giản như một cú ấn bàn phím.

Người trẻ có thể mở tài khoản chứng khoán trong vài phút. Số tuổi mà gen Z bắt đầu đầu tư là 19, theo khảo sát mới nhất của Charles Schwab Corp. Con số này rất trẻ trung so với lứa tuổi bắt đầu đầu tư là 32 với gen X và 35 với thế hệ baby boombers. Khảo sát này cũng cho thấy, cứ 5 người Mỹ thì có 3 người đầu tư chứng khoán. Số liệu chính thức từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cho biết, số lượng người chơi chứng khoán ở mức kỷ lục.

Cùng lúc này, ngành công nghiệp cá cược cũng bùng nổ, với lượng tiền người Mỹ đặt cược đạt hơn 220 tỷ USD trong 5 năm qua, theo số liệu của American Gaming Association.

“Giao dịch (trading) ngày càng được xem như một hình thức tương tự cá cược online, khi người chơi xem các trò chơi và đặt cược. Nó là một phần của tư tưởng đánh bạc”, Peter Atwater, giáo sư kinh tế học tại William & Mary nhận xét.

Khi thị trường trong xu hướng tăng, trading có vẻ đơn giản và vui vẻ, tuy nhiên tình hình có thể đổi chiều nhanh chóng. Khi chỉ số S&P 500 giảm 19% vào năm 2022, các nhà đầu tư cá nhân thua lỗ khoảng 350 tỷ USD, theo số liệu của Vanda Research. Danh mục của các nhà đầu tư cá nhân giảm trung bình 30%.

Nhà quản lý cũng đang lo ngại tình trạng có những công ty chứng khoán quảng bá đầu tư như một trò chơi, hấp dẫn người dùng rót nhiều tiền hơn vào tài khoản và tham gia giao dịch. Đầu năm nay, Robinhood Markets Inc đã phải trả khoản phạt 7,5 triệu USD liên quan tới việc công ty này “trò chơi hoá” các hoạt động đầu tư, kiếm lợi từ các khách hàng trẻ tuổi, thiếu kinh nghiệm.

Clifton Green, giáo sư tài chính tại Emory University cho rằng, nếu các nhà đầu tư cá nhân hiện tại mất quá nhiều tiền, họ sẽ từ bỏ việc đầu tư vào các tài sản tốt, bỏ lỡ cơ hội tăng trưởng dài hạn. Trong khi đó, cơ hội đầu tư vào các sản phẩm an toàn và tăng trưởng bền vững hơn thông qua đa dạng danh mục và các tài sản đầu tư như chứng chỉ quỹ là hiện hữu. Ngược lại, việc tham gia các cuộc đua “lướt sóng” trên thị trường thường dẫn tới thua lỗ lớn.

Giao dịch xuyên đêm

Một diễn biến mới đây khiến các thành viên thị trường lo ngại là giao dịch 24/24 của nhóm nhà đầu tư cá nhân, thông qua các nền tảng giao dịch công nghệ. Chẳng hạn, Robinhood Markets Inc và Interactive Brokers Group Inc đã cung cấp dịch vụ cho phép nhà đầu tư mua và bán cổ phiếu tại thị trường Mỹ 24h mỗi ngày.

Joseph Saluzzi, người đứng đầu Themis Trading LLC cho biết, các chuyên gia lo lắng vì hàng loạt biến động bất thường vào thời gian không ngờ tới trong những tuần gần đây, ví dụ cổ phiếu GameStop Corp tăng 20% vào một tối Chủ nhật trong tháng 6/2024. Mối lo ngại là nguy cơ “làm giá” cổ phiếu từ nhịp giao dịch chậm hơn, khối lượng giao dịch ít hơn vào buổi tối.

Bên cạnh đó là nỗi lo về tác động lên sức khoẻ thể chất của nhà đầu tư khi sàn giao dịch hoạt động 24/24, cũng như những tác động mà chứng khoán Mỹ có thể gây ra với thị trường quốc tế do có vai trò “đầu tàu” trên thị trường tài chính toàn cầu. Ngoài ra, giới chức quản lý có thể “đau đầu” trong việc kiểm soát và đối phó với các giao dịch mang tính chất lừa đảo.